Het tienerbrein is ‘een werk in uitvoering’ en het is de omgeving die daar een essentiële rol in speelt. Kind en tiener moeten de mogelijkheid krijgen om gebruik te kunnen maken van de kennis en ervaringen van leraar, coach en opvoeder. Binnen het onderwijs zijn docenten met didactische kennis, goede leerstof, oefeningen en structuur daarbij van grote betekenis.
Vrijheid in het onderwijs?
In een interview in het TV-programma De Monitor (KRO-NCRV) werd mij gevraagd vanuit neuropsychologische invalshoek een reactie te geven op vragen zoals ‘hoeveel vrijheid hebben leerlingen nodig?’ en ‘welke rol speelt de leraar en de ouder?’ De Monitor bespreekt op dinsdag 6 februari de werkwijze en insteek van democratische- en IBBO-scholen. Deze scholen verschillen behoorlijk met reguliere scholen: er is geen sprake van klassen, geen docent die zegt wat je moet doen en er zijn geen verplichte toetsen en examens.
Balans
In grote lijnen is mijn standpunt dat veel leerlingen wel degelijk baat hebben bij structuur en bij een inspirerende en af en toe sturende leraar. Het is juist een goede balans in de vrijheid die een kind krijgt die zo ontzettend van belang is voor de ontwikkeling van de jeugdige. Op scholen waar het kind te veel vrijheid krijgt, zal hij zich niet ontwikkelen naar zijn mogelijkheden en talenten. Leerlingen hebben ‘structuur, sturing en gerichte inspiratie’ vanuit hun omgeving nodig.
Bij te veel vrijheid en te weinig sturing wordt het kind te weinig geïnspireerd en doet het onvoldoende brede ervaringen op. En als de neuropsychologische functies en de hersenen niet voldoende geprikkeld worden, kan het achterop raken.
Gevolgen voor kinderen met ontwikkelingsproblemen
Dit geldt eveneens voor kinderen of tieners met ontwikkelingsproblemen, zoals ADHD, autisme of dyscalculie. Juist voor deze kinderen geldt dat ze behoefte hebben aan helderheid en sturing, aan structuur, structuur en nog eens structuur. Ze hebben nog meer begeleiding van de omgeving nodig om hun zelfregulatie te kunnen ontwikkelen. Daarbij kunnen deze leerlingen in een neerwaartse spiraal raken als er geen structuur is op school waarbij onzekerheid tot persoonlijke problemen leidt.
Belang van kennis en ervaringen van de samenleving
Op basis van de kennis en inzichten die er nu zijn, is het eigenlijk verbazend dat vanzelfsprekendheden die gelden bij het leren van een sport of het spelen van een muziekinstrument, ter discussie staan bij het onderwijs. Een tennisleraar duwt je ook niet een racket in de hand met de mededeling ‘Ga maar lekker spelen en je mag het zelf uitzoeken’. Maar voor onderwijs waar de leerling vrijgelaten wordt, zeggen we dat wel. Dat is jammer, omdat de leerling zo de mogelijkheid mist om gebruik te maken van de kennis en ervaringen van de samenleving.
Voordelen van toetsen en cijfers
Ook het ontbreken van toetsen en cijfers is een gemiste kans. Deze bieden de leerlingen namelijk feedback. Ze zijn niet bedoeld om aan te tonen dat een kind dom of slim is, maar laten zien waar het kind op dat moment staat, welke voortgang het heeft gemaakt. Kent de leerling de stof voldoende of moet het nog meer uitleg krijgen? Onderwijs zònder toetsen en cijfers maken niet voldoende duidelijk wat het kind in zijn mars heeft en daagt niet genoeg uit om te verbeteren, waardoor de ontwikkeling en persoonlijke groei van kind en tiener achter kan blijven.
Het interview is te zien op dinsdag 6 februari in De Monitor (KRO/NCRV): De vrijheid van particuliere scholen. Om 21:25 uur op NPO2. Een link naar het artikel van Ronald Sistermans op de site van de Monitor vindt u hier.