In het NRC van vandaag stelt een moeder de vraag hoe ze om zou kunnen gaan met haar tienerzoon van 15 jaar. Ze schrijft: “Mijn zoon van 15 rookt, drinkt en blowt sinds zijn dertiende. Zijn schoolresultaten lijden er niet onder, maar ik vind hem wel een beetje wiebelig en buiig. Soms hebben we er gesprekken over, dan vraag ik hoe hij er aan komt, en hoe vaak het gebeurt. Als ik laat merken dat ik het afkeur, zegt hij dat hij er tenminste eerlijk over is, en dat hij er natuurlijk ook níet over kan praten. Ik vind het belangrijk dat we het erover hebben, en ik weet dat verbieden geen zin meer heeft, maar ik voel me ook voor het blok gezet”. Mijn reactie hierop, in NRC opgetekend door Annemiek Leclaire, bestaat uit een inhoudelijke en praktische toelichting. Ik geef het hieronder weer. Of lees het artikel in NRC.
Tiener is nog ‘werk in uitvoering’
Uw zoon is nog volop in ontwikkeling, ook al beschouwt hij zichzelf misschien als ‘bijna klaar’. Dat is hij niet, integendeel: hij is‘werk in uitvoering’ en zijn hersenen rijpen tot ver na het 20e jaar door. Daarbij is zijn zelfinzicht nog matig; hij onderschat of overschat zichzelf en heeft een erg gebrekkig oordeel over risico’s en over de consequenties van de keuzen die hij maakt. Dat veel 15-jarigen verbaal vaardig zijn en slim overkomen doet daar niets aan af.
Ontwikkel zelfinzicht bij tiener
Hoe ga je met zo’n slimme tiener om? Zelfinzicht is een echte neuropsychologische vaardigheid; die ontwikkelt zich optimaal door een goede interactie van en met de opvoeder. Behandel je tiener met respect en onderhoud het gesprek. Laat hem weten waar je zorgen uit voortkomen en vraag hem wat hij vindt van de feiten over middelengebruik die jij in de krant leest. Daarbij: stel liever een open vraag dan dat je je mening geeft. Probeer niet om de discussie te winnen maar daag uit en probeer hem nieuwsgierig te maken naar het ‘waarom’ van jouw opinie.
Investeer in jullie veranderende relatie. Als je zoon respect heeft voor jou en voor het feit dat jij een andere keuze zou maken, dan heb je meer kans dat je advies en je argumenten worden opgepakt. En accepteer dat je als opvoeder een tijdlang (jaren!) kan worden beschouwd als ‘relikwie uit het verleden’. Benut daarom alle mogelijkheden voor interactie en ‘inspiratie’. En bedenk: bijna alle adolescenten vinden het leuk om te redeneren en debatteren en om in gesprek te zijn. Ze doen ook wat met je mening en argumenten ook al lijken ze die geheel af te wijzen. Zo werk je aan de ontwikkeling van zelfinzicht en daarmee aan een volwassen zelfregulatie.
Bronnen
- Jolles, J. (2016, 2017).Het tienerbrein. Over de adolescent tussen biologie en omgeving. Amsterdam University Press. ISBN 9789462987470.
- Leclaire, A. (2018). Openhartigheid als ruilmiddel, hoe ga je ermee om? NRC. Geraadpleegd op https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/14/openhartigheid-als-ruilmiddel-wat-te-doen-a2755128