LEZEN 2.0: Tien redenen waarom lezen super belangrijk is

Nederlanders zijn minder gaan lezen, maar lezen nog wel veel van papier. Dit blijkt uit een rapport dat het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) 18 januari presenteerde: Lees:Tijd, een onderzoek naar het leesgedrag van Nederlanders. Een toelichting op de resultaten volgde tijdens het seminar Strijd om de tijd, georganiseerd door KVB Boekwerk. In hetzelfde seminar gaven diverse experts hun visies op en inzichten in (de geschiedenis van) het lezen, de huidige ontwikkelingen en de toekomst. Zelf gaf ik een keynote getiteld ‘Waarom het brein van boeken houdt en wat dat betekent’. Ik gaf tien redenen waarom lezen super belangrijk is én dat ook blijft. Wat we nu weten over ‘lezen en ontplooiing’ moet leiden tot een positiever beoordeling van het lezen: tot LEZEN 2.0.
Een hand-out van mijn presentatie is hier te vinden.

Door: Jelle Jolles en Rachelle Meijer
Centrum Brein & Leren

‘Het brein heeft honger’
Of je nu van papier leest of van een scherm, lol hebben in het lezen van teksten zorgt voor een verbetering van je hersenfunctie. Je neemt waar, en je ver-beeldt: je maakt een mentaal beeld van het omschrevene. Eenmaal aangemaakt, blijft dit mentale schema beschikbaar, ook na het sluiten van het boek. Dit biedt voordelen voor de kennis en inzichten die je met lezen opdoet. Verhalen over mensen, over de toekomst of juist het verleden, zorgen voor beelden die ondersteunend zijn voor het denken. De informatie die via het lezen tot ons komt is als voeding voor je brein.

Kinderen en jongvolwassenen
Door jeugdigen zelf te laten lezen of door voor te lezen, help je ze ver-beelden, ver-klanken en ver-kennen. Lezen draagt bij aan bredere vorming; aan het verkrijgen van kennis en inzichten van binnen en buiten school, die nodig is voor verdere ontplooiing van de jeugdige. Het is ook belangrijk voor Bildung. En ervaring in het lezen zorgt voor creativiteit, het kunnen maken van plannen en het overzien van consequenties van je plannen of je handelen. Door te lezen kun je ook meer te weten komen over andermans gevoelens en gedachten, en dat is belangrijk voor de ontwikkeling van empathie. Dit laatste werd overigens tijdens het seminar bevestigd in een gesproken column van ervaringsdeskundige Özcan Akyol. Want in elk verhaal schuilen emoties, fantasie, rollen en de mogelijkheid van identificatie. Spreek daarom de van nature aanwezige nieuwsgierigheid aan bij het introduceren van een boek of tijdens het voorlezen.

Lezen is essentieel en verdient een comeback: LEZEN 2.0
Tieners, jong-volwassenen en volwassenen verschillen in de leesstrategieën die ze gebruiken, zo blijkt uit neuropsychologisch onderzoek en zelfs uit hersenscanning studies. Het is door ervaring en leeftijd dat de leesstrategieën veranderen. Ik pleit ervoor om met nieuw elan het lezen te stimuleren, maar nu ook met de nieuwe wetenschappelijke kennis over het belang van lees-plezier. Voor LEZEN 2.0 is het nodig dat samenleving, opvoeders én onderwijsgevenden werken aan een attitudeverandering.
Lezen is méér dan een tijdsbesteding. Het leidt namelijk tot ontplooiing en ontwikkelt het denken – en dit geldt voor elke leeftijd. Propageer dat lezen cool, sexy en neo-hip is. En werk aan het lees-plezier: de ‘Lol in Lezen’. De voordelen, functies en de manier van lezen gaan niet overgenomen worden door internet of ICT. Deze bieden andere mogelijkheden, en ontwikkeling in het gebruik van digitale media en computertechnologie zijn niet strijdig met het belang van ‘lees eens een boek’. Tot slot is het, zoals eerder genoemd, goed voor de ontplooiing om middels het lezen actief te werken aan ver-beelden en ver-woorden.

“Taal is het voertuig van ons denken” – Jelle Jolles

Tien redenen: het belang van (blijven) lezen

Papier vs. digitaal scherm: rapport SCP

Uit de onderzoeken in het rapport blijkt dat Nederlanders nog steeds veel van papier lezen. Nader onderzoek naar individuele verschillen onder schermlezers laten verschillen zien in sekse, leeftijd en opleidingsverschillen: het zijn veelal mannen, jongvolwassenen, hoogopgeleiden en digitaal vaardige mensen die van scherm lezen. Ook vindt er meer single-tasking plaats bij het lezen van papier vs. meer mediamultitasking bij het lezen van schermen. Dit gegeven heeft te maken met het eerder genoemde voordeel van leren concentreren. Het waardevolle onderzoek van het SCP laat in ieder geval zien dat lezen van het scherm het niet gaat overnemen van lezen uit een boek. In de afgelopen jaren is het lezen over de hele linie achteruitgegaan, voor boeken evenzeer als voor lezen van het scherm. Tijd voor LEZEN 2.0

Meer informatie

• Het rapport van het SCP: Wennekers, A., Huysmans, F. en De Haan, J. (2018). Lees:Tijd. Een onderzoek naar het leesgedrag van Nederlanders, Sociaal Cultureel Planbureau. ISBN 978 90 377 0858 5
• Campagne Lees met andermans ogen, georganiseerd door de Leescoalitie (samenwerkingsverband tussen Stichting Lezen, Stichting CPNB, Stichting Lezen & Schrijven, de Koninklijke Bibliotheek, het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum en de Vereniging van Openbare Bibliotheken)
• Jelle Jolles (2016, 2017). Het tienerbrein. Amsterdam University Press. ISBN 9789462987470