Jongens hebben minder gunstige schoolloopbanen en vrouwen minder gunstige beroepsloopbanen

Biologie en omgeving. Ten aanzien van de mogelijke bijdrage van biologische- en omgevingsfactoren
wordt in het rapport naar mijn werk verwezen: “Jongens en meiden kunnen in potentie hetzelfde, maar als zij anders behandeld worden, ontwikkelen ze zich ook anders. Verschillen in prestaties en vaardigheden zijn dan het gevolg van (jarenlang) selectief oefenen. Zo kunnen subtiele biologische verschillen in de loop der jaren uitvergroot en geaccentueerd worden (citaten par. 2.2. en 2.4.)” Een grote rol in dat proces wordt waarschijnlijk gespeeld door executieve functies zoals zelfinzicht, zelfregulatie, empathie en het overzien van consequenties. Sterke aanwijzingen bestaan ook dat “de executieve functies van jongens en meiden nog volop in ontwikkeling zijn en dat jongens over het algemeen later zijn uitgerijpt dan meiden. Bovendien bestaat er volgens Jolles een grote variabiliteit tussen individuele leerlingen in de ontwikkeling van executieve functies” (citaat uit par 4.2). Belangrijk is dat de ontwikkeling van deze hersenfuncties sterk wordt bepaald door de omgeving, en met name door opvoeders en school/leraren.

Anders omgaan met jongens en met meiden. Ik vind het een uitstekend rapport. Het is overzichtelijk en genuanceerd en behandelt de ontwikkeling over de periode van de basisschool tot in de beroepsloopbaan. In de aanbevelingen wordt gepleit voor het vergroten van het bewustzijn over genderstereotype verwachtingen in het onderwijs en in loopbaanoriëntatie en begeleiding. Dat wil zeggen: anders omgaan met jongens en met meiden. En er wordt aanbevolen om naar de individuele leerling te kijken en niet naar geslacht.

In mijn boek Het tienerbrein (2016) en mijn recente boek Leer je kind kennen (juni 2020) kom ik op grond van ons onderzoek over de afgelopen 25 jaar en de literatuur tot het voorstel om onze attitude jegens jongens en meiden te veranderen. In Leer je kind kennen behandel ik in diverse hoofdstukken de overeenkomsten en verschillen in cognitieve- en niet-cognitieve vaardigheden.  Subtiele verschillen in neuropsychologische vaardigheden zijn dus belangrijk; ze zijn grotendeels te verklaren door het feit dat de meeste jongens en meiden andere leer- en leefervaringen hebben. En die zijn veranderbaar: door opvoeding en onderwijs. Op grond daarvan stelde ik de volgende aanpak voor:

1. Attitudeverandering. We moeten iets veranderen aan de manier waarop we naar jongens en meisjes kijken. We moeten herkennen: ‘Ja, ze zijn verschillend’ en tegelijkertijd: ‘Ja, ze zijn gelijk’. Bij ‘verschillend’ en ‘gelijk’ gaat het om andere aspecten van cognitief functioneren en gedrag.

2. Inzetten op persoonlijke groei en ontwikkeling. We moeten meisjes stimuleren in die domeinen waarin ze nog wat minder leerervaring hebben. En dat geldt andersom voor jongens. Dat wil zeggen, dat we actief voorwaarden moeten scheppen: jongens trainen in empathie, zelfinzicht en zelfregulatie. En meisjes moeten juist gestimuleerd worden in het ondernemend zijn, in nieuwsgierigheid en ‘wat meer buiten de paden lopen’.

Bron: J. Jolles (2020), Leer je kind kennen. Over ontplooiing, leren, denken en het brein. Uitgeverij Pluim, ISBN 978 94 830 45931

Hoofdstuk 37 en enkele pagina’s van hoofdstuk 36 zijn te downloaden: 200609LKKdocumentDef+CoverHfdst37. 

Toelichting: hoofdstuk 36 ‘Jongens en meiden’ gaat in op cognitieve en niet-cognitieve overeenkomsten en verschillen. Het waarschuwt voor het gevaar van een sekse-stereotype benadering, zoals waarop in het rapport van de Onderwijsraad (terecht) de nadruk wordt gelegd. In dit hoofdstuk worden ook besproken, de overeenkomsten en verschillen in ‘het bewegen’, ‘het ruimtelijk denken’, ’taalfuncties en sociaal communiceren’, ’taal en schools presteren’, ‘zelfregulatie’ en ‘ondernemend zijn’.

Toelichting: hoofdstuk 37 heet ‘Jongens en meiden, de aanpak’. Aanbevelingen worden gegeven voor het omgaan met de verschillen en overeenkomsten tussen jongens en meisjes in het onderwijs en de opvoeding. Gepleit wordt voor een attitudeverandering bij opvoeders, school en leraren, en de samenleving. En er wordt ingegaan op actief ‘voorwaarden scheppen zowel voor jongens als voor meiden’, op speelmateriaal en op de manier waarop we met hen om zouden moeten gaan. Vier gerichte aanbevelingen worden gegeven, die met deze onderwerpen te maken hebben.