Door: Jelle Jolles en Rachelle Meijer
Veel tieners zijn (nog) niet in staat tot zelfstandig leergedrag in gepersonaliseerde leersituaties, omdat zij – net als hun tienerbrein – nog in ontwikkeling zijn. Dit heeft onder meer te maken met de ontwikkeling van zelfregulatie. Deze vaardigheid wordt verworven in de kindertijd en jeugd op grond van de ervaring die de jongere opdoet in vele soorten sociale situaties. Het wordt beïnvloed door biologische, psychosociale en culturele factoren. De leraar speelt hierin een essentiële rol en is te beschouwen als de motor van de ontwikkeling van de leerling.
Een uitgebreide bespreking van zelfsturend gedrag door tieners in gepersonaliseerde leersituaties staat als rapport op de website van het NRO. Hiervoor is mede gebruik gemaakt van stukken die door ons geschreven zijn en die gebaseerd zijn op het boek ‘Het Tienerbrein’. Het NRO laat ook een mooie samenvatting zien met de essentie van het rapport, dat tevens op hun website te vinden is. Er blijkt veel interesse in het onderwerp te zijn en er is vraag naar meer bronnen, zo blijkt uit de vele reacties op mijn tweet hierover en via andere kanalen. Daarom geef ik via deze blog meer achtergrondinformatie in de vorm van wiki’s, en verwijs ik naar de hoofdstukken over executieve functies in ‘Het Tienerbrein’. De reeds publiceerde wiki’s gaan over een viertal vaardigheden die bij de ontwikkeling van jongeren horen: zelfregulatie, empathie, impulscontrole en cognitieve flexibiliteit. De vaardigheid van zelfregulatie licht ik hieronder alvast kort toe omdat deze het meest belangrijk is voor zelfstandig leergedrag.
Zelfregulatie en gepersonaliseerd leren: ‘context shapes the brain’
Ook binnen het domein van onderwijs en opvoeding bestaat veel onduidelijkheid over de ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden en worden er verschillende definities gehanteerd. Ten onrechte wordt gedacht dat zelfregulatie pas een feit is ‘als de prefrontale schors van de hersenen goed is uitgerijpt’. Het tegendeel is waar: ontwikkeling van zelfregulatie en verwante functies zorgt juist dat de rijping van de hersenen adequaat verloopt (dus: ‘context shapes the brain’). De potentie om deze functies te ontwikkelen is bij iedere tiener en adolescent aanwezig en het is de omgeving (leraar, opvoeder, coach) die er mede voor kan zorgen dat deze vaardigheden zich verder ontwikkelen en zo bijdragen aan de ontplooiing van de jeugdige. Dit betekent ook dat door deze sturing uit de omgeving elk kind op een eigen moment vaardigheden kan hebben ontwikkeld en beter in staat is om bepaalde keuzen te maken. Ook in een gepersonaliseerde leersituatie.
Bronnen
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 15 september). ‘Executieve functies’ belangrijk voor onderwijs. Blog op jellejolles.nl. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/executieve-functies-belangrijk-onderwijs/
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 11 oktober). Over zelfregulatie: een wiki. Blog op jellejolles.nl. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/over-zelfregulatie-een-wiki/
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 1 november). Over empathie: een wiki. Blog op jellejolles.nl. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/over-empathie-een-wiki/
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 4 november). Over impulscontrole: een wiki. Blog op jellejolles.nl. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/over-impulscontrole-een-wiki/
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 15 december). Over cognitieve flexibiliteit: een wiki. Blog op jellejolles.nl. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/over-cognitieve-flexibiliteit-een-wiki/
- Jelle Jolles (2016, 2017). Het tienerbrein. Over de adolescent tussen biologie en omgeving. Amsterdam University Press. ISBN 9789462987470.
- Teurlings, Ch. (2017, 22 december). In hoeverre is een gemiddelde puber in staat om de verantwoordelijkheid te nemen voor zijn schoolwerk, zowel wat vorm als inhoud betreft. Rapport Kennisrotonde NRO. Geraadpleegd op https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/pubers-en-verantwoordelijkheid-nemen/. Link naar rapport: https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2018/03/322-antwoord-pubers-verantwoordelijkheid-nemen.pdf