Het woord ‘brein’ is een woord dat je op veel manieren kunt gebruiken. Het lijkt een vertaling van het Engelse ‘brain’, maar dat is het niet. ‘Brein’ is ook niet helemaal hetzelfde als ‘hersenen’. In mijn boek Het tienerbrein stel ik dat brein in onze taal eigenlijk zo’n beetje is wat ‘mind’ in het Engels is. Bij ‘brein’ gaat het dus niet alleen om de hersenstructuur, de anatomie, de hersencellen en de biochemie. Brein gaat ook over ons functioneren.
Welnu: ik gebruik voorlopig de term ‘BreinLessen’ om iets aan te duiden dat te maken heeft met interventies. Iets wat we zouden kunnen doen om ons functioneren (en dat van onze kids, jeugdigen en ouderen) te verbeteren. Misschien bedenken we nog een beter woord. Het BreinPlein® valt onder de BreinLessen, maar ook de geheugencursussen, en projecten zoals ‘Denkplaten’ en aanbevelingen voor ‘ver-beelden en ver-woorden’. Die worden in de loop van 2019 verder uitgebouwd en ingevuld. Een toelichting op deze innovatieprojecten leest u hieronder. Voor nog meer informatie kunt u ook de website www.hersenenenleren.nl bezoeken.
Breinplein®
BreinPlein!® Nieuw leermateriaal voor nieuwsgierigheid en denken
BreinPlein® innovatiemateriaal bestaat uit een twintigtal puzzels, denk-opdrachten, bouwmateriaal en procedures voor het stimuleren van nieuwsgierigheid, ruimtelijk denken en redeneren, rekenen en taal, en activiteiten op gebied van wetenschap & techniek. Het is ontwikkeld voor gebruik op de basisschool en middelbare school, maar wordt ook aanbevolen aan vergelijkbare ‘leer-plaatsen’, zoals bibliotheken, culturele instellingen en naschoolse opvang. Het stimuleert de ‘lol in leren’.
De BreinPlein® kennis, taken en materialen zijn gedurende de afgelopen 6 jaar ontwikkeld door prof. Jelle Jolles, dr. Marleen van Tetering en andere leden van het team van het Centrum Brein & Leren. Hierbij is gebruik gemaakt van neuropsychologische inzichten om nieuwe toepassingen voor de onderwijspraktijk te ontwikkelen. BreinPlein® is via grootschalige praktijkexperimenten uitgebreid getest op school, en in het NEMO Science Museum. Doel van deze experimenten was om de BreinPlein®-taken en instructies te ontwikkelen en te verbeteren aan de hand van neuropsychologische inzichten. Lees meer over BreinPlein!®
Breinlessen
BreinLessen zijn door ons centrum in verschillende ‘dialecten’ ontwikkeld. In alle gevallen gaat het om onderwijsinterventies waarin kennis en inzichten over de neuropsychologische ontwikkeling zijn opgenomen. Het gaat om korte lessenseries van bijvoorbeeld een zes tot achttal lessen. BreinLessen zijn bijvoorbeeld gegeven in het mentoruur op een heel aantal middelbare scholen, en wel voor brugklassers. Het is een streven om in de loop van 2019 via deze pagina nadere informatie over BreinLessen aan te bieden en – waar mogelijk – een te downloaden versie voor gebruik op school.
Leer de tiener kennen
De interventie ‘Leer de tiener kennen’ is sterk gebaseerd op neuropsychologische inzichten over psycho-educatie. Ook hier gaat het om een relatief beperkt aantal lessen waarbij kennis wordt overgebracht zodanig dat de tiener denkt ‘hee, dat gaat over mij en ik kan dat eigenlijk wel prima gebruiken!’. Het gaat om interventies die gericht zijn op de ontwikkeling van zelfinzicht en zelfregulatie. En passant komen belangrijke begrippen zoals concentratie en aandacht, diverse executieve functies, maar ook motivatie aan de orde. De tiener krijgt het inzicht dat hij onderdeel is van een sociaal systeem en dat hij meer openstaat voor zijn peer group dan hij zich eigenlijk realiseert. En dat die beïnvloeding heel begrijpelijk is, maar dat het toch wel goed is om daar weerstand tegen te krijgen, om daarmee jezelf beter te kunnen ontwikkelen. Lees meer over deze interventie in deze blog.
Geheugencursussen voor 50+
Het gaat om geheugencursussen voor ouderen zoals door mijn team en mij ontwikkeld voor toepassing bij mensen boven de 50 jaar, die zich beperkt voelen in leren en onthouden. Net als bij de interventies op gebied van Leer de tiener kennen gaat het om psycho-educatie, maar ook om uitwisseling in een groep, waardoor de participanten aan dit soort cursussen kunnen leren van anderen.
Ver-beelden en Ver-woorden
Bij de techniek van ‘ver-beelden’ gaat het om het maken van een beeld ‘voor je geestesoog’. Verbeelden is een zeer potente techniek; veel van ons denken gaat via beelden, al dan niet gekoppeld aan woorden. Sommige kinderen en jeugdigen doen het vanuit zichzelf, vaak doordat ze daar in hun persoonlijk leven thuis of bij hobby of spel al mee bezig zijn geweest. Bij anderen moet het meer getraind worden. Er zijn nogal wat techniekjes waarmee dat kan worden gedaan; deze pagina beoogt een portaal te worden waardoor er op dit gebied wat uitwisseling kan komen.
Bij de techniek van ver-woorden gaat het om het onder woorden brengen van gedachten, het beschrijven van objecten of gebeurtenissen en zowel emotie-geladen ‘events’ als objectief, analytisch te beschrijven zaken. Bij ver-woorden wordt de uitdrukkingsvaardigheid gestimuleerd, en daarmee taal in bredere zin.
Denkplaten
Denkplaten verwijst naar een toegepast project dat is gericht op de ontwikkeling van het denken. Het is toepasbaar in de bovenbouw van de basisschool en over de hele middelbare school tot in het hoger onderwijs. Het materiaal bestaat uit grote foto’s van het type die dagelijks in de grote dagbladen staan in de rubriek ‘buiten het nieuws’.
Het gaat om foto’s die gedachten oproepen van ‘hee wat is dat?’, tot ‘waar is het, wat doen ze daar en waarom?’. De denkplaten kunnen individueel gebruikt worden in de klas, maar ook klassikaal of in groepjes, en ook bij bijlessen. Ze zijn handig om de leerling te leren analyseren maar ook te leren verwoorden. Ook voor dit project is het streven om in de loop van 2019 voorbeelden beschikbaar te stellen voor de praktijk van het onderwijs, met instructies en toepassingsmogelijkheden.