„Mijn zoon van 8 is een ontzettend energiek mannetje. Hij is altijd geluid aan het maken, hij maakt overal muziek op: is aan het trommelen op tafel, aan het beatboxen. Hij kan niet stil zitten, rent van tafel af om iets uit te beelden. Praat hard. Het is een jongetje dat de hele dag moet buitenspelen. Als gezin is het soms vermoeiend”, aldus een moeder, die in de rubriek Opgevoed in NRC van 11 oktober de vraag stelt hoe hiermee om te gaan zodat het gezin ook toekomt aan zichzelf. „We laten hem niet testen op ADHD, hij heeft geen concentratieproblemen. Het is een vrolijk, gelukkig kind, hij zoekt geen conflicten, en hij heeft een IQ dat voor hoogbegaafd staat. En we passen op met suiker.” In NRC volgt een tweetal antwoorden van respectievelijk collega Liesbeth Groenhuijsen en mijzelf, opgetekend door Annemiek Leclaire. Hieronder geef ik een verdere toelichting en enkele tips & trics.
Waarom is een achtjarige nu zo energiek?
Het is voor veel ouders een erg herkenbaar probleem. De ouders van dit energieke mannetje geven hem veel ruimte. En dat is terecht: de hersenen van deze 8-jarige schreeuwen: ‘beweeg, ontwikkel je motoriek, exploreer, onderzoek!’. De rem moet zich nog een beetje ontwikkelen, en daar is wat tijd voor nodig: het is tenslotte een nog wel erg jong kind! Als ouder ben je daar belangrijk voor. Geef feedback, en zorg dat er situaties ontstaan waarin hij kan oefenen met rust nemen. Zorg dat de hersenen leren om het motorische actieprogramma uit te zetten. Laat je zoon ervaren dat er een programmakeuze-knop is die hij zelf op ‘rustig’ kan zetten. Daardoor kan hij zich met andere zaken bezig houden. Het is een kwestie van ‘zelfregulatie’: een vaardigheid die zich aan het eind van de kindertijd en begin tienertijd ontwikkelt. Overigens is deze motorisch actieve achtjarige wél in staat tot impulsremming, anders zou hij meer gedragsproblemen hebben en geen hoog IQ.
“Laat je zoon ervaren dat er een programmakeuze-knop is die hij zelf op ‘rustig’ kan zetten” – Jelle Jolles
Tips & trics
Zorg actief dat er situaties komen waarin hij kan ervaren wat ‘rust’ is. En dat je in rust andere – ook erg leuke – dingen kunt doen. Wanneer? Direct nadat hij 15 keer de trap op en af is gerend of andere ‘heftige’ dingen heeft gedaan. Hoe? Verzin een spelletje ‘we gaan nu naast elkaar zitten; we mogen niet bewegen en niet praten; als dat twee minuten lukt, dan krijgen we een punt. Vijf punten is een koekje (of een andere beloning). Of bedenk een ander spelletje met een klein competitief element; dat is heel erg belonend en aantrekkelijk. ‘Ik was beter dan papa!’. Breid dit soort situaties uit; daarmee kun je tot afspraken komen over een bepaalde periode ‘dat we allemaal in huis stil en rustig zijn’; dat kan de periode zijn dat jullie naar het journaal kijken, of iets met administratie moeten doen. En geef inspiratie over wat je dan doet. Zeg niet ‘ga maar een boekje lezen of gamen’ maar geef hem een uitdagende jigsawpuzzel, of een moeilijke knikkerbaan of laat een complex Lego bouwwerk maken.
Belangrijk: doe het zoveel mogelijk samen, maak er een spelletje van. Dat levert veel meer op dan afremmen en stellen ‘en nu moet je rustig zijn’. Deze uitleg werkt bij een vijftienjarige, maar nog niet bij een achtjarige. Je bereikt veel meer door gewoon te handelen en te doen en je op die manier te plooien rondom het actieve gedrag. En nog iets om op te letten: zorg dat de twee uur voorafgaand aan het slapen zo rustig mogelijk verlopen. Geen actieve dingen maar voorbereiden op de nachtrust. Een diepe en lange slaap en concentratie op de dag erna heeft baat bij die avondrust. Zeker bij kinderen die erg actief zijn.
Bronnen
- Donk, M. van der en Jolles, J. (2017, 11 oktober). Over zelfregulatie: een wiki. Geraadpleegd op https://www.jellejolles.nl/over-zelfregulatie-een-wiki/
- Jelle Jolles (2016, 2017). Het tienerbrein. Over de adolescent tussen biologie en omgeving. Amsterdam University Press. ISBN 9789462987470.
- Leclaire, A. (2018, 11 oktober). Opgevoed. Mijn zoontje neemt zoveel ruimte in. NRC. Geraadpleegd op https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/10/opgevoed-mijn-zoontje-neemt-zoveel-ruimte-in-a2417432